Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, 30 Kasım 2021’de katıldığı bir televizyon programında yaptığı açıklamada Türkiye’nin ‘yeni ekonomi modeline’ geçtiğini ilan etmişti.
Erdoğan, “Yeni ekonomi modeliyle, yüksek faiz vererek sıcak para çekme politikasını elimizin tersiyle itiyoruz. Düşük faizle, üretimi ve ihracatı destekleyeceğiz” demişti.
Ardından 2 Aralık 2021 günü Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan görevinden ayrıldı. Elvan’dan boşalan koltuğa Bakan Yardımcısı Nureddin Nebati atandı.
Nebati, göreve atanmasının ardından Twitter hesabından yaptığı paylaşımda “Rabbim, kolaylaştır, zorlaştırma, Rabbim hayırla sonuçlandır. İşimizde bize doğruluk ver, bizi muvaffak kıl. Sn. Cumhurbaşkanımızın şahsımı layık gördüğü Hazine ve Maliye Bakanlığı görevini hayırla ifa etmeyi, bize gösterdiği güvene layık olmayı Rabbim nasip etsin inşallah” satırlarını paylaştı.
Nureddin Nebati, dün koltuğunu Mehmet Şimşek’e devrederken “Ohhh beee” dedi ve siyasi hayatına milletvekili olarak devam edecek.
SÖZCÜ, Nureddin Nebati’nin Hazine ve Maliye Bakanlığı’nda geçen 1,5 yıllık sürede makro ekonomik verilerde yaşanan değişimi mercek altına aldı:
‘TL EN DİBİ GÖRDÜ’ DEMİŞTİ, AMA…
Erdoğan’ın ‘yeni ekonomi modelini’ ilan ettiği 30 Kasım’da 12,96 olan dolar/TL kuru, 20 Aralık’ta 18,36’ya kadar yükselmişti.
Yüksek cari açık, yüksek enflasyon ve eksi reel faiz nedeniyle baskı altındaki dolar kuru, TCMB rezervleri kullanılarak ve kur korumalı mevduatla TL tasarrufların dövize endekslenmesi sayesinde tutulmaya çalışıldı.
Nebati, mart ayında dolar 14,84 iken “Türk Lirası en düşük durumda, daha ineceği bir yer yok, vatandaş rahat olsun” demişti… Dolar kuru 21 lira seviyesine dayanmışken Nebati koltuğu devretti. Nebati’nin daha ineceği yer yok dediği yerden TL’nin yaklaşık yüzde 50 daha aşağıya indi.
ENFLASYON YEDİ BİTİRDİ
TCMB’nin faiz indirimlerine başlaması öncesinde Ağustos 2021’de resmi yıllık tüketici enflasyonu yüzde 19,25’ti. TCMB’nin politika faizi de yüzde 19’du. Erdoğan’ın yeni ekonomi modelini ilan ettiği kasım ayında ise enflasyon yüzde 21,31 olurken, politika faizi yüzde 15’e çekilmişti. Nebati’nin bakan olduğu dönemde resmi enflasyon 21 yıllık AKP hükümetleri döneminin yeni zirvesini gördü.
FAİZ FAİZ DİYE DİYE…
Merkez Bankası politika faizini yüzde 8,5’te tutsa da mevduat ve kredi faizlerinde 20 yılın zirvesi seviyeler görüldü. Hükümet seçim öncesindeki dönemde enflasyon ve cari açığı körükleme pahasına kredi musluklarını açtı ancak gelinen noktada birçok vatandaş krediye erişemezken, erişebilenler yüzde 50’lerin de üzerinde faizlerle karşı karşıya kalıyor. Kredi kullanıp ev-araba almak toplumun büyük kesimi için artık hayal olurken, mevduat faizler ise yüzde 40’lı seviyelere ulaştı.
BORCUN FAİZİ ANA PARAYI GEÇTİ
Merkez Bankası politika faizini yüzde 8,5’ta sabit tutmaya devam ederken, Nebati görevdeyken Hazine’nin ödediği faiz ve borç yükü günden güne arttı.
Cumhuriyet tarihinde ilk defa kamunun faiz borcu, anapara borcunu geçti. Hazine son üç ayda 159.8 milyar TL’si iç borç, 113.4 milyar TL’si de dış borç olmak üzere toplam 273.2 milyar TL borç geri ödemesi yaptı. Bu üç ayda borç servisinin yüzde 59’u faiz ödemelerinden, kalan yüzde 41’i anaparadan oluştu. Aralık 2021’de anapara ödemeleri 1 trilyon 316 milyar TL, faiz ödemeleri ise 794.7 milyar TL tutarındaydı. 2023 yılında Hazine’nin toplam 1.1 trilyon TL’lik iç ve dış borç geri ödemesi gerçekleştirmesi öngörülüyor.
CARİ AÇIK KATLANDI
Hükümetin yeni ekonomi modelindeki en büyük iddiası, TL’nin değerinin düşük tutulmasının getireceği ‘rekabetçi kur’ avantajı ile cari fazla vermekti. Ancak tablo, emtia fiyatlarının yüksek seyretmesinin etkisiyle tam tersi oldu.
Türkiye ekonomisi 17 ay üst üste cari açık verirken, Şubat 2023’te 55 milyar dolar ile 10 yılın zirvesi görüldü. 2021 yılının tamamında cari açık 14.9 milyar dolar olmuştu.
BÜTÇE AÇIĞI PATLADI
Nureddin Nebati döneminde uygulanan gevşek ekonomi politikası merkez yönetim bütçesini darmadağan etti. Seçimin etkisiyle bol keseden harcayan iktidar, bütçenin, bu nisan ayında 132,5 milyar TL, bu yılın ocak-nisan döneminde 382,5 milyar TL açık verdi. Bütçe açığı, geçen sene nisanda 50,2 milyar TL, ocak-nisan döneminde 19,4 milyar TL olmuştu.
